Günümüz Türkiye'si bir laboratuvar ortamı sunuyor. Komşuları tarafından çok sevilen iyi aile babalarının, ailesi için saçını süpürge eden vefakâr annelerin, tonton teyzelerin, ak sakallı amcaların, yükselen otoriter rejimlerin bir parçası haline nasıl olup da kolayca gelebildiklerini gözlemleyebileceğiniz bir laboratuvar ortamı bu!

Geçen gün Netflix'te yeni bir film gösterime girdi. Böyle diyorum ama belki de ben yeni farkına vardım, Netflix algoritmasının karşınıza ne çıkaracağına pek akıl sır ermiyor.

Filmin adı "Wil". Türkiye'de "İrade" adıyla gösteriliyor, ancak Flamanca – Türkçe sözlüğe baktım, "temenni etmek, dilek tutmak" gibi anlamlara geliyormuş.

Film, 1942 yılında, Nazi işgali altındaki Antwerp (Anvers) kentinde geçiyor. İki genç polis memurunun yaşamak zorunda kaldıkları bir ahlaki sınav. Bir yandan direnişçilere destek vermeye çalışırlarken diğer yandan Yahudi avına da katılmak zorunda kalıyorlar.

Filmi izlemek isteyenler olabilir, fazla ayrıntıya girmeyeceğim.

Film temel bir ahlaki sorunun yanıtını arıyor: "Vicdan", şartlar öyle gerektiriyor diye bir kenara bırakacağınız, kolayca vazgeçebileceğiniz bir lüks müdür?

Genç polis memuru Wilfried Wils film boyunca ahlaki ikilemlerle mücadele etmek zorunda kalıyor.

"Ben olsaydım ne yapardım" sorusunu kendinize sormak durumunda kalıyorsunuz ve bunun ne kadar iç sıkıcı bir deneyim olduğunu söylemek zorundayım.

Filmdeki olayların yaşandığı tarih döneminin çok özel bir döneme karşılık geldiğini hepimiz biliyoruz.

"İyilik" ve "kötülük" kavramlarının bazı durumlarda iç içe bile geçebileceğini düşündürüyor. Ahlaki ikilemlerin ve ahlaki kırılganlığın çizdiği bir çerçeve içinde insan tabiatının karanlık yönlerini keşfediyorsunuz.

Filmin sonuna doğru genç polis memuru Wils ile sevgilisi Yvette arasında küçük bir diyalog yaşanıyor.

Yvette, Wils'in yapmak zorunda kaldığı eylemi yargılarken şunu soruyor: "Vicdan lüks bir şey mi? Çocuğuna böyle mi söyleyeceksin?"

Filmi izlerken, içimizden bazılarının uzunca bir süredir böyle ahlaki ikilemler içinde bocaladığını düşündüm.

Mesela TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, Can Atalay kararı TBMM'de okunurken yurt dışında olduğuna ne kadar sevinmiş olabilir?

Bir yandan böyle bir kararı TBMM'de okutmanın insanın boynuna yükleyeceği siyasi sorumluluktan kurtulmuş oluyor, soyadı gibi.

Ancak öte yandan hiç seslendirmese hatta kendi kendisine söylemeye bile cesaret edemese de, aklının bir köşesinde bir an için bile olsa bu eylemin siyasi sonuçlarının ahlaki olup olmadığını sorgulamamış olması mümkün mü?

Acaba Kurtulmuş, "haksızlıklar karşısında susarak dilsiz şeytan olanları" bugüne kadar hiç eleştirdi mi?

Eminim bu konuda bir şeyler söylemiş olmalı.

Ama belli ki elde ettiği siyasi pozisyonu kaybetmeyi göze alacak kadar da inanarak söylemiyormuş.

Yargıçların, doğru dürüst delil incelemesi bile yapmadan, iddianameyi bile doğru dürüst okumadan verdikleri karar mesela. Ya da o kararı onaylayan üst mahkemelerin yargıçları.

Kafalarında böyle ahlaki bir ikilem yaşamamış olabilirler mi?

"Ben ne yapıyorum, bu iddianameyle bu insanlar mahkûm edilir mi, aynısı bir tanıdığımın başına gelse ne hissederim" diye basit bir ahlaki sorgudan söz ediyorum.

Yoksa vicdan onlar için de şartlar öyle gerektirdiğinde bir kenara kolayca bırakılacak ve sonra belki yeniden geri alınabilecek bir şey mi?

Ya da Recep Tayyip Erdoğan.

Hatay'da depremde her şeylerini kaybetmiş insanların gözünün içine bakarak "Merkezi yönetim ile yerel yönetim dayanışma içinde olmazsa o şehre herhangi bir şey gelmez. Hatay'a geldi mi" derken aklından ne geçiyordu?

"Belediye seçimlerini kazanayım da ne olursa olsun" diye mi düşündü?

Hani nerede kaldı "Hazreti Ömer'in adaleti" ile ilgili olarak attığı nutuklar? Ne oldu Ömer'in vicdanına?

"Merkezi idarenin" ağır bir felaket yaşamış insanlara yardım için kullandığı parayı evinden mi getirmişti?

Milletin parasını harcarken, milletin fertleri arasında "bizden – onlardan" diye ayrım yapmak nasıl bir siyasi ahlak anlayışına karşılık geliyor?

Ya bu sözleri alkışlarıyla onaylayan Hataylılar?

Siyaset Bilimci Hannah Arendt, "Kötülüğün Sıradanlığı" isimli eserinde İkinci Dünya Savaşı yıllarında yaşanan büyük insanlık dramının altında muhakeme yeteneğini ve vicdanını kaybetmiş "küçük adamın" oynadığı rolü tahlil ediyordu.

Ve öyle görünüyor ki günümüz Türkiye'si, bu kitabın çağdaş versiyonunun rahatça yazılabileceği bir laboratuvar ortamını sunuyor.

Komşuları tarafından çok sevilen iyi aile babalarının, ailesi için saçını süpürge eden vefakâr annelerin, tonton teyzelerin, ak sakallı amcaların, yükselen otoriter rejimlerin bir parçası haline nasıl olup da kolayca gelebildiklerini gözlemleyebileceğiniz bir laboratuvar ortamı bu!

Üniversitede ders veren hocayı polise ihbar eden öğrenci, komşusunu kesmeye hazır teyze, küçücük kızlardan mükemmel seks partneri hayal eden üniversite profesörü, kız öğrencilerin fotoğrafına bakarken ağzının suyu akan dekan, bizim yöneticilerimizin öngörüsüzlüğü nedeniyle hayatı alt üst olan Suriyeliye "git memleketinde savaş" öğüdü veren amca…

Bunlardan herhangi birisinin, iki küçük çocuğunun olduğunu, eşini el üstünde tuttuğunu, çevresinde sevilen bir insan olduğunu söylesem de yadırgamazsınız; çocuklarını ve eşini her gün dövdüğünü, komşularının ondan yaka silktiğini söylesem de yadırgamazsınız.

Kötülük sıradanlaştığı zaman böyle şeyler olur çünkü.

Niye seslerini yükseltmiyorlar?

"Bana dokunmayan yılan bin yaşasın" atasözünü milletçe içselleştirdiğimiz için mi?

Yoksa güç karşısında susup, itaat etmeye meyyal olduğumuz için mi?

Bu memleketin her ferdi bunu kendisine bir sorsa keşke: Vicdan, şartlar öylesini gerektiriyor diye bir kenara bırakıvereceğimiz olmasa da olur bir şey mi?

• Önce demokrat olmayı denemeye ne dersiniz?
• Seçim sonuçlarının anlattığı
• Hiçbir şey olmadıysa bile bir şeyler oldu!
• Partisinden ümidini kesmiş bir genel başkan
• Türkiye'yi yönetenler "sorumsuz" mudur?
• Cumhurbaşkanı'nın oğlu Anayasal düzene karşı
• AKP, aynı delikten sokulmaya doyamamış!
• Dış politikada
• Ceza tehdidi varsa basın özgür değildir
• Hâkim Bey'de utanma duygusu olmayınca!
• Cumhurbaşkanı’na sağlıklı yaşam önerim
• Nursemalar kimden korkmalı?
• Şiddetin arkasındaki sinsi plan
• Kadınlar, Erdoğan’ı terk edecek mi?
• Cumhurbaşkanı, sorumluluğunu kabul etti
• Beceriksiz ve başarısız yönetimin siyasi sorumlusu
• "Milli birlik ve beraberlik" meselesi
• Demokrasinin karanlık yılları!
• Bakan şantaj dosyaları mı biriktiriyor?
• Rüşvetin belgesine yayın yasağı
• 20 yıl sonra hazırlıklara başlamış
• Soylu, nefret suçu işliyor
• Mahkemede şaşmak bu mu acaba?
• Raporu neden yok ettikleri belli
• Akar ve Fidan'a "darbe girişimi" soruları
• Bu "kuruntu" ciddiye alınmalı
• Terör, suikast ve sabotaj anonim şirketi
• Erdoğan rejimi "tek tip" haber peşinde!
• Domates, patates ile darbe yapmak!
• Ödediğimiz vergiler kazık olarak geri dönüyor
• Otoriter rejimler herkes için tehdit
• Erdoğan, Bay Kemal’i sevmemekte çok haklı
• Kolayca “ahlaksız” olabilecek bir toplum muyuz?
• Erdoğan az gitti, uz gitti, arpa boyu yol gitti
• Terörle mücadele teftiş kurullarının görevi mi?
• Cumhurbaşkanı nerede durabilir?
• Rakamların efendisi!
• Hasta “ne yerse yesin” durumunda
• Anladığı şey “hatası” değil, kaybetme ihtimali
• Erdoğan’ın harikalar diyarı!
• Başkomutan, yel değirmenlerine karşı
• Mübarek Cuma soruları – 4
• Toplumsal dayanışmadan ödü kopuyor
• Ensar sandık, köle tüccarı çıktılar!
• Cumhurbaşkanı çocuk kandırdığını sanıyor
• Bu "devlet çetesinin" adını koyalım
• Yeni Türkiye'nin kanalizasyonu patladı
• Beceriksizliğin zirvesindeler: Aşı da bitti!
• Demokrasinin başına damat düştü!
• "Katılımcı demokrasi" diye bir şey duydunuz mu?
• Gülün adı, gül olmasaydı da mis gibi kokardı
• Bay Yüzde 10'un ağzının suyu akardı
• O kumpasın merkezinde AKP vardı
• Milletin vekili, milletin ordusu, milletin iradesi
• Boş mide gurultusu, nutuk gürültüsünü bastırır
• Biz unutsak da tarih unutmaz hakim bey
• 70 maddelik kanunda 191 değişiklik
• Benim oğlum bina okur
• Şirketin hayırlısı, böyle olur işte!
• Artık yeni şeyler söylemek lazım
• Kamu kesiminde "kadının adı yok"
• "Alaturka" tartışma adabı!
• "Örgüt, kanuni düzenlemeleri siyasi otoriteye yaptırabilmiştir"
• Kötülüğün sıradanlaşması
• Bu üslup kabak tadı verdi
• Fakirlik iktidardan, iktidar fakirlikten çıkar!
• Muhalefete "virüs" demek, hayra alamet değil
• "AKP zihniyeti" payını almadan bırakmaz
• Türk olmak kolay değil tabii!
• Damat, hayaller diyarında!
• Süleyman Soylu’nun "guguk" devleti
• Faşizmin ayak sesleri!
• Hatayı görmek için 33 şehit gerekmiyordu
• Mezarlıktan geçerken ıslık çalan AKP’liler
• Ölmeyi göze almış ama
• Suçluların telaşı böyle oluyor demek ki
• Rejim, sona yaklaştıkça sertleşiyor
• AKP’yi bu havalar mahvedecek
• Diyanet, devletin temel kurumu oldu
• "AKP zihniyeti" sayı saymayı bilmiyor mu?
• AKP tarihinin karanlık noktaları
• Bu tür işler durduk yerde olmaz!
• Bir özne olarak "ulan"
• Komisyonu öde, erken emekliliği kap
• Utanma duygusu olmayanın adına utanmak!
• "Baba - oğul sistemi" galiba en iyisi
• Erdoğan’ın “halkı kin ve düşmanlığa tahrik” suçu
• Gözleri asla doymuyor
• Sorunun çözüleceği yer Suriye değil, Türkiye
• Dürrizade’nin ruhu Diyanet’te hortladı
• Saray’a para var ama yangın uçağına yok
• Millet iradesine 'idari' darbe!
• Kıyı Kanunu: Kaç paran var?
• Siyasi ayağı ortaya çıkarmak kimin işi?
• Bu soru yanıtlanmadan, bu defter kapanmaz
• Binali Bey, beni üzdünüz, küstüm vallahi!
• Adamına göre demokratik hak!
• Bir tek bana mı garip geliyor?
• Siyasal İslamcılarımız, daha ne kadar alçalabilecekler?
• Türkler çıldırdı mı: Cumhurbaşkanı’na hakaret meselesi